برادران و خواهران؛ اگرچه یک موسم عبادی با فرصتهای بسیار برای تقرب به خداوند متعال به پایان می رسد ولیکن موسم عبادی دیگری را پیش رو داریم، برخی احتمالا می پرسند این مناسبت عبادی که فردا (شنبه) سراغ ما می آید، کدام است؟
آن عید مبارک فطر است که ما آن را یک مناسبت عبادی دانستیم و این امر را با احادیث شریفی توضیح خواهیم داد که در آنها برای ما چگونگی بزرگداشت روز عید آن گونه که خداوند متعال دوست می دارد نه آن طریقی که دل ما می خواهد، بیان شده است.
بی تردید عید یک پدیده اجتماعی است که بسیاری از ملتها و امتها جشن می گیرند، زمانی که موفقیت، پیروزی و دستاوردی حاصل می شود، یک گرایش انسانی وجود دارد که فرد و جامعه می خواهد سرور و خوشحالی را از این پیروزی ابراز کند، گاهی این موفقیت متعلق به پیروان یک دین، یک قوم یا ملت مشخصی است.
یک گرایش انسانی وجود دارد که شخص زمانی که به یکی از این مسایل دست می یابد، تمایل دارد که به عنوان فرد و عضوی از جامعه شادی و سرور خود را از این پیروزی و دستاورد ابراز دارد، این به طور کلی معنای عید در جوامع انسانی است.
اما تفاوت میان عید بر اساس این مفهوم و دیدگاه اسلامی و عید در نزد دیگر امتها و ملتها چیست؟ ما از روایتهای شریفی که از معصومین (علیهم السلام) برای ما روایت شده به این تفاوت پی خواهیم برد.
حال سوال این است، موفقیت و پیروزی که ما در ماه رمضان به آن دست یافتیم و حالا آن را جشن می گیریم، چیست؟
برادران و خواهران توجه کنید ماه رمضان یک مناسبت عبادی کامل، پر بار و سراسر مملو از ابعاد عبادی و معنوی است، از یک سو خداوند تعالی می خواهد اراده شخص مومن تقویت شود و او در برابر هوسهای نفسانی، گرایشها و محرمات محکم باشد، از او می خواهد تقوای الهی در او ملکه شود و اخلاق نیکو یابد و قلبی مهربان داشته باشد و این ویژگیهای اخلاقی را در برابر فقراء و محرومان در پیش گیرد، خداوند در این ماه گرسنگی و تشنگی را برای انسان مومن قرار داد تا به این ترتیب رنج فقراء را احساس کند.
آیا کسانی وجود دارند که با چنین رنج و سختی زندگی کند؟ بله بسیاری هستند که در وعده افطارشان غذایی برای رفع گرسنگی خود ندارند، خدا از شخصی که تمکن مالی دارد، می خواهد این دردها را احساس کند تا قلبش نسبت به طبقه فقراء و محرومان مهربان شود، خداوند تعالی می خواهد با روزه جانها و دلهای ما را به جهان آخرت ببرد، در آخرت گرسنگی و تشنگی شدیدتر از گرسنگی و عطش این روزهای ماست، شخص مومن در این ماه بر شیطان و هواهای نفسانی خود پیروز می شود و این چه پیروزی بزرگی است که با تقوا محقق می شود.
در آخرین روز انسان مومن و ملت با ایمان موفق می شوند این مناسبت عبادی را با موفقیت به پایان برسانند، آنها مانند سایر انسانها تمایل دارند که پایان ماه مبارک و پیروزی بر هواهای نفسانی را جشن بگیرند و در واقع ما دوست داریم شادی و سرور خود از این پیروزی را ابراز داریم.
شارع مقدس نیز می گوید بله شما حق دارید که مانند سایر انسانها بخواهید شادی خود را ابراز دارید اما توجه کنید و آگاه باشید که مانند برخی امتها نباشید که شادی و سرور خود را با کارهای حرام و بیهوده که به دور از هدف هستند، جشن می گیرند، خداوند متعال می فرماید، از شما می خواهم شادی کنید و جشن بگیرید اما این شادی و خوشحالی باید با هدف استمرار حرکت به سوی تقوا و ارتباط با خداوند متعال باشد، به همین دلیل خداوند تعالی می فرماید، عید فطر شما را یک مناسبت عبادی دیگر قرار می دهم تا حالت ارتباط شما با خداوند تعالی و تقویت تقوا ادامه یابند.
مواظب باشید شادی شما بدون هدف و غرض نباشد، نسبت به برخی کارها و رفتارهای دیگران در زمان ابراز شادی که کارهای حرام هستند، هوشیار و با توجه باشید، شما مومنان باید حتی در زمان ابراز شادی به گونه ای رفتار کنید که خداوند متعال راضی باشد واین شادی باید هدفمند باشد و بی هدف نباشد، و مقصودی متناسب با هدف آفرینش شما داشته باشد.
بنابراین عید در اسلام یک علت ایجاد، یک مفهوم و یک هدف دارد، ما باید علت تعیین این جشن در اسلام و هدفی را که خداوند متعال می خواهد ما آن را در پیش گیریم؛ درک کنیم. به همین دلیل مراسم و آدابی برای عید تعیین کرده است، اینکه چگونه این عید که عید فطر است و سایر اعیاد را زنده بداریم و جشن بگیریم؟
ائمه (علیهم السلام) این امر را بدون توضیح و تفصیل نگذاشتند و با ذکر احادیثی که در این رابطه تبیین نمودند.
اول اینکه انسان مومن دچار ترس و نگرانی است، نمی داند آیا این روزه از او پذیرفته می شود تا از خداوند تعالی تشکر کند یا اینکه از خداوند تعالی طلب بخشش کرده و از او بخشش بخواهد، شخص مومن زمانی که عید فطر می رسد، خوشحال نیست، بله، او به شکل دیگری خوشحال است، از این جهت شاد نیست که ماه روزه داری پایان یافته است، بلکه او می گوید من روزه هایم را کامل کردم و همه چیز پایان یافت و این روزه از من پذیرفته شده و برای من نوشته شد و حالا همه چیز تمام شده و این تکلیف با تمامی آثارش از من برداشته شد.
به همین دلیل در یکی از خطبه های امیر المومنین (علیه السلام) این مساله بیان شده است، همچنین در یکی از روایاتی که از امام حسن (علیه السلام) نقل شده، آمده است اما حسن(علیه السلام) در روز عید فطر از کنار گروهی گذر کردند که بازی می کنند و می خندند، بالای سر آنها ایستادند و فرمودند: به راستی خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه ای برای بندگانش قرار داد تا در این ماه با طاعت و عبادت برای رسیدن به سعادت و خشنودی الهی از یکدیگر سبقت بگیرند، پس گروهی پیشی گرفتند و رستگار شدند و گروهی از روی جهل و سهل انگاری خسارت و ضرر دیدند، پس شگفتا و بسیار شگفتا از آن کسی که در چنین روزی که نیکوکاران در آن پاداش می یابند و باطل گرایان در آن زیان می کنند، به خنده و بازی مشغول باشد، قسم به خدا که اگر پرده برداشته شود دریابند که نیکوکار سرگرم احسان و نیکوکاری خود است و بدکار مشغول و گرفتار زشتکاری خود.
بنابراین برادرانم وضعیت ما در این روز این گونه است که یا خداوند متعال روزه ما پذیرفته و ما باید شکر گذار او باشیم یا اینکه به دلیل اعمال نادرست ما روزه ما را نپذیرفته و ما باید از خداوند تعالی استغفار کنیم و استغفار واقعی این است که قلب بسوزد و آتش پشیمانی بابت اشتباهی که از او سر زده، وجود داشته باشد.
خواهران و برادران، همچنین یک مساله مهم وجود دارد که باید اول روز عید زمانی که ان شاء الله از خانه به سمت محلهای برگزاری نماز عید فطر و یا برای زیارت به سوی بارگاه امام حسین (علیه السلام) خارج می شوید، به آن توجه داشته و آن را دریابید.
برادرانم توجه کنید خداوند متعال در تمامی فعالیتهای عبادی از جمله اهداف بزرگی که می خواهد به انسان یادآوری کند، یادآوری روز قیامت و آخرت به انسان است و اینکه شخص مومن همواره به گونه ای باشد که در روز قیامت است، در روز عید، قیامت و آخرت را فراموش نکنید، زمانی که از خانه برای شرکت در نماز عید خارج می شوید، درک و احساسات شما جمعیتی که از خانه ها به این اماکن می آیید، چگونه باید باشد؟
توجه کنید امیر المومنین (علیه السلام) در خطبه عید فطر فرمودند: ای مردم این روز شما روزی است که در آن نیکوکاران پاداش می گیرند و باطل گرایان زیان می بینند، این روز شبیه به روز قیامت شما است، با خروج از خانه هایتان برای نماز به یاد خروج خود از قبرها به سوی پروردگارتان باشید، با ایستادن در نماز به یاد ایستادن در برابر پروردگار خود باشید، با بازگشت به خانه، بازگشت خود به خانه های خود در بهشت یا جهنم را یادآور شوید. بندگان خدا بدانید، کمترین چیز برای مردان و زنان مومن این است که یک فرشته در آخرین روز ماه رمضان خطاب به آنها ندا می دهد: بندگان خدا بر شما بشارت باد که گناهان پیش از این شما بخشیده شدند، ببینید از این به بعد چگونه خواهید بود.
برادرانم همچنین از مسایل مهم دیگر در روز عید که ما انتظار داریم شما در مسیر تحقق آن تلاش کنید، این است، چرا اسلام خواسته و تشویق کرده که نماز عید جماعت باشد؟ توجه کنید برادرانم انسان زمانی که خوشحال و شاد است، قلبش با برادرش مهربان می شود و مشکل و بدی که میان او و برادرش بوده را فراموش می کند و با او دست می دهد و او را در آغوش می گیرد و او را بابت آنچه از او سر زده بود، می بخشد و به این ترتیب ارتباط خوب میان مومنان از سر گرفته می شود و دست دادن، در آغوش گرفتن و دیدارها در این ایام روابط اجتماعی را تقویت می کند، اینها قویترین موارد برای پاکسازی روابط اجتماعی میان مومنان هستند، پس همبستگی داشته باشید و صفهای خود را تشکیل دهید و روابط اجتماعی خود را تقویت کنید.
برادران و خواهران زمانی که برای نماز می روید و در خیابانها حرکت می کنید و در خانه ها با یکدیگر دیدار می کنید، با هم دست بدهید و یکدیگر را در آغوش بگیرید، کسی که با مومن دیگری روابطی تیره دارد و میان او و آن شخص بدی و ظلمی حاصل شده و سپس دوری و قهر اتفاق افتاده، به دیدار برادرش برود و با او دست داده و او را در آغوش بگیرد تا همبستگی و ایمان میان مومنان حاکم شده و این روابط تقویت شوند، خداوند متعال اینگونه می خواهد روز عید فطر در فضایی که دلها را صیقل دهد، جشن گرفته شود.
برادران و خواهران روز عید خود را ابتدا با نگاهی به دلهایتان آغاز کنید.
اگر در آن حسادت یافتید، تلاش کنید آن را از دل خارج کنید، آیا در دلتان نفاق و دورویی می یابید که با برادر مومنت با لبخند و کلام خوب برخورد می کنید اما در درون قلبتان دشمنی و نفرت نسبت به او وجود دارد و اگر این دورویی را کنار بگذارید، با زبانی تند غیبت او را کرده، او را سرزنش کرده و به او کنایه می زنید، آیا در قلب شما چیزی از این دست وجود دارد، چه بسا بسیاری از ما این صفات را داریم، من تلاش می کنم این صفات بد را که تناسبی با واقعیت انسان روزه دار ندارد، کنار بگذارم، روزه روزه دار باید به شکلی باشد که خداوند تبارک و تعالی دوست می دارد.
روز عید ابتدا به قلبت نگاهی بیانداز و آن را از صفتهای بدی که رفتارهای بد بسیاری را موجب می شوند؛ پاک کن، بنابراین روز عید فطر ما باید روز عشق ورزی، دوستی، دیدار و پاکسازی ارتباطات ما با دیگر مومنان به ویژه بستگان، فضلاء و اهل دانش و تقوا باشد.
همچنین به برادران مومن یادآور می شویم از میان مردان دلاور و قهرمان ما کسانی جان خود را فدا کردند تا این جامعه ایمانی باقی بماند و مقدسات ما و آبرو و حیثیت ما حفظ شوند، آنها همان شهدای پاک هستند.
برادرانم شما نباید خانواده های این قهرمانان را فراموش کنید، آنها در سالهای گذشته در چنین روزی در شادی و خوشی بودند، سرپرست و حامی خانواده در کنار آنها بود اما اکنون آن شخص زیر خاک است و شهید شده است و برای ما، مقدسات و آبرو و حیثیت ما در خون خود غلتیده است، این شهداء و خانواده ها و یتیمان آنها و این زنان و مردانی که با ترتیب و باور خود این قهرمانان را پرورش دادند، حق بزرگی بر گردن ما دارند.
برادران و خواهران مومن باید در روز عید به آنها توجه کرده و به دیدار خانواده های شهدا و یتیمان آنها بروند، آنها را تکریم کنند و به آنها نشان دهند اگر پدر خانواده رفته است اما امروز ده ها پدر در اینجا هستند که مراقب آنها خواهند بود، کسی که آنها را راضی کند، خداوند تعالی را راضی کرده است و این توجه، حمایت و مراقبت از آنها بی تردید خداوند تعالی را خرسند می کند، پس نسبت به آنچه اهمیت دارد و آنچه خداوند تعالی برای شما دوست می دارد، بیدار و هوشیار باشید.
از خداوند تعالی مسألت داریم ما را در آنچه او را خرسند و راضی می کند، موفق گرداند و ما را از معصیتها دور سازد، حمد و سپاس مخصوص پروردگار دو جهان است، خداوند بر محمد و خاندان پاک و مطهر ایشان درود فرست.