برادران و خواهران در خطبه دوم ضوابط دینی و اخلاقی در رابطه با استفاده صحیح و سودمند از سیستمهای الکترونیکی را روشن می کنیم. سیتمهای الکترونیکی صفحات متعارفی همچون فیس بوک (صفحات اجتماعی) یوتیوب و واتس آپ و غیره دارند. سیستم هایی که از آنها تحت عنوان سیستمهای صفحات ارتباطات اجتماعی تعبیر می شود.
اما ضوابط و معیارهای دینی و اخلاقی چیست که اگر ما از آنها پیروی کنیم استفاده از این صفحات، استفاده ای درست و سودمند خواهد بود و هر گاه از این ضوابط و معیارها تجاوز کنیم گرفتار استفاده زیانبار و نادرست خواهیم شد که به امنیت جامعه فرهنگی، اخلاقی و اجتماعی زیان می رساند.
می گوییم: از جمله نعمتهای خداوند بلند مرتبه در این عصر این است که خداوند تسخیر بعضی از قوانین به ودیعه نهاده شده در ماده را برای ما آسان ساخت تا در خدمت فرد و جامعه انسانی باشد در جهت سرعت بخشیدن و گسترش اخبار و معرفی علوم و معارف انسانی مختلف به دیگران و اطلاع گسترده و سریع انسان نسبت به حوادث و تبادل افکار و نظرات.
و از آنجا که در جامعه این وسائل و ابزار گاهی بر دیگر وسائل سنتی غلبه و سیطره می یابد طبیعی است که بسیاری از مشکلات و خطرات اجتماعی، فرهنگی و روانی با آنها همراه می شود و چه بسا که این نعمت به سرعت به نقمت و بلا تبدیل می شود آنگاه که در چهارچوب ضوابط و معیارهای دینی و اخلاقی نباشد، به همین دلیل ضروری است که ضوابط معین برای استفاده از این سیستم را معرفی کنیم و بشناسیم ضوابطی که اگر به آنها عمل شود و رعایت گردد امنیت اخلاقی و فرهنگی و اجتماعی و بلکه امنیت ملی و جامعه فراهم خواهد شد.
از جمله این ضوابط:
اول: بیندیش و تامل کن در عاقبت آنچه که می خواهی آن را منتشر سازی. پس در انتشار هر آنچه که به ذهنت خطور می کند یا آنچه از افکار و اندیشه ها و موضع گیریها و اطلاعات را می بینی یا بر آن آگاهی می یابی و در درونت آن را نیکو می شماری و یا به آن شگفت می آیی شتاب نکن که آن به محض فشردن یک دگمه که با یکی از انگشتانت رخ می دهد و آنچه که می خواهی نشر دهی به سرعت از طریق فضای مجازی انتشار می یابد تا به صدها بلکه به هزاران و چه بسا به میلیونها نفر برسد. پس بیندیش و تامل کن در عاقبت آنچه که می خواهی منتشر سازی چیزی که به دست میلیونها انسان خواهد رسید و گاهی اوقات آنچه را که نشر می دهی در زمینه های حساس و خطیری در زندگی انسان زیان می رساند. تو نمی توانی آن را برگردانی و در این هنگام وقتی عواقب زیانهای آن بر تو آشکار می شود، پشیمان خواهی شد و حسرتت شدت می یابد و هیچ راه برگشتی وجود ندارد.
پس باید که انسان آگاه عاقل و متدین فکر کند و پیش از آنکه خبری را منتشر کند از خود بپرسد: آیا نظر و اندیشه، موضع گیری، عکس و فیلم که می خواهم منتشر کنم حق است یا باطل، آیا صحت دارد یا خیر؟ ، آیا در آن سود است یا زیان؟ آیا در آن نسبت به فردی، عشیره ای، جامعه ای، طایفه ای یا قومی اسائه ادب می شود یا خیر؟ آیا کرامت و ارزش انسانی را پایمال می کند و او را نزد دیگران از نظر اجتماعی واژگون می کند یا خیر؟ آیا فتنه ای یا دشمنی ای را شعله ور خواهد کرد؟ آیا مضامین اخلاقی دارد یا غیر اخلاقی؟ سپس چیزی را که می خواهی انتشار دهی بر موازین شرع، عقل و اخلاق و وجدان انسانی عرضه کن اگر مثبت بود آن را منتشر کن و اگر آثار منفی داشت از انتشار آن دست نگاهدار که این برای خودت و جامعه ات و دیگران خیر و سلامت دنیا و آخرت را به همراه خواهد داشت.
در حدیثی آمده است: «هرگاه در كاری تصمیم گرفتی، عاقبت آن را بنگر. اگر پایانش خیر و نیكی است، انجام بده و اگر گمراهی است، از آن خودداری كن.»
برادرانم، انتشار مطالب در شبکه های اجتماعی همچون تیری است که بی هدف شلیک شود یا اینکه می توانیم بگوییم همچون بمبی است که به اشتباه و با بی دقتی پرتاب شود، شاید دوست، برادر، خانواده یا یک امت را به کشتن دهد.. لذا ضروری است در خصوص آنچه که می خواهیم منتشر کنیم دقت به عمل آوریم.
دوم: اطمینان از صحت اطلاعات قبل از انتشار آنها:
قبل از بازنشر مطالب باید از صحت مطلب اطلاع پیدا کرد، شبکه های اجتماعی پر از آراء و مقالات و نظرات و اخبار است که برخی از آنها بدون منبع هستند و یا برخی دیگر از منابع ناشناس هستند و برخی از مطالب هم متعلق به کسانی است که قصد و نیت سوئی دارند، در این صورت با نظر به دستورات قرآنی و دستورات عقلی باید قبل از بازنشر مطالب از صحت آن مطمئن شد زیرا که شاید کسی که این مطلب را منتشر کرده است و به دست ما رسیده از انسانهای گمراه و نادان و فاسد باشد. به همین خاطر قرآن کریم می فرماید: «يا ايها الذين آمنوا ان جاءكم فاسق بنبأ فتبينوا ان تصيبوا قوماً بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمين»
و در آیه ای دیگر آمده: «اذ تلقونه بألسنتكم وتقولون بأفواهكم ما ليس لكم به علم وتحسبونه هيناً وهو عند الله عظيم.»
همچنین اگر خبری را از دیگران بشنوم، بدون تحقیق از صحت و سقم این موضوع مستقیما آن را منتقل می کنم و تصور می کنم که این امری ساده و بی ضرر است درحالی که نزد خداوند گناهی بزرگ است.
سوم: مطلب مورد نشر نباید به ضرر دیگران باشد.
برخی اشخاص به دنبال نقاط منفی و اشکالات دیگران هستند و به نشر این اشکالات و رازهای مردم اقدام می نمایند. هنگامی که برضرورت اجتناب از غیبت در شبکه های اجتماعی تأکید می کنیم منظور ما غیبت حرام است، در این صورت آنچه در رساله فتوائیه در باب استثناء از غیبت آمده مستثنی است و از جمله مسائلی که مستثنی شده است بیان نمودن مسائلی است که درخصوص شخصی که فساد او ثابت شده است و راهی جز بیان نمودن اشکالات و عیوب او برای جلوگیری از کارهایش و بازگرداندن آنچه به ظلم بر آن چیره شده نیست، مگر اینکه این موضوع علنی گردد.
اینجا به موضوع مهمی اشاره می کنیم، برخی از مردم بهتان و تهمتهایی را که به اشخاصی که در فکر و عقیده با آنها مخالفند، می زنند به دین وصل می کنند و ادعا می کنند که برخی از روایات اجازه بهتان را به اهل بدعت داده اند تا آنها را در جامعه ساقط نمایند تا در این صورت سخنانشان شنوایی نداشته باشد. این صحیح نیست و کلام معصوم در برخی از روایات که فرموده است:(باهتوهم) به معنای رویارویی با آنهاست. یعنی مقابله و رویارویی اهل بدعت با دلایلی منطقی است به طوری که آنها مبهوت و متحیر شوند. همانگونه که در قرآن کریم در مورد گفتگوی بین حضرت ابراهیم (علیه السلام) و نمرود آمده : «أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِي حَاجَّ إِبْرَاهِيمَ فِي رَبِّهِ أَنْ آتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ إِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّي الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ قَالَ إِبْرَاهِيمُ فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنْ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنْ الْمَغْرِبِ فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَاللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ.(سوره مبارکه بقره، آیه 258)
تهمت و بهتان از مسائل قابل قبول در گفتگوهای فکری و عقیدتی نیست بلکه در این گفتگوها باید با دلیل گفتگو کرد. از جمله مسائل دیگری که به آن اشاره می کنیم آن است که نباید مطلبی که می خواهیم انتشار دهیم کرامت دیگران را به خطر بیندازد یا اینکه بین مردم دشمنی و نفرت و بیزاری و فتنه به پا کند.
اگر هم اطلاعات و تصاویر و مدارک صحیحی موجود باشد و انتشار این مطالب مطابق با آنچه بیان شد است باید برای حفاظت از فرد و جامعه از انتشار آن دست کشید.
در حدیثی آمده است: «المسلم من سلم المسلمون من لسانه و يده.»
گفتیم که قلم و نوشته زبان دوم است، دو زبان داریم؛ زبانی که با آن کلمات را تلفظ می کنیم و زبان دوم همان قلم و نگارش است و طبق حدیث مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و قلم و نگارش او در امان باشند.
لذا انسان باید تلاش کند تا در جامعه عضوی مفید باشد نه اینکه عضوی مضر باشد و از او به دیگران ضرر برسد.
چهار: صفحات شبکه اجتماعی به صفحاتی برای فحش و بدگویی و نشر فساد و فحشا و صفات بد تبدیل نگردد.
مسئله آخر که اکنون بسیاری از خانواده ها به آن مبتلا شده اند، استفاده منفی از شبکه های اجتماعی است. برخی با ادعای آزادی و حق استفاده از فضای الکترونیکی اقدام به هک کردن دیگران و نشر خصوصیات دیگران می نمایند. در این راستا مشاهده شده که بسیاری از زنان و مردان و به ویژه دختران به خاطر عدم مراعات احتیاط مورد تهدید قرار گرفتند و به دلیل بی توجهی به این مسائل آبروی خود و خانواده خود را به تهدید انداخته اند و برخی هم مشاهده شده به دلیل حفظ نشدن آبرویشان از محل کار و منزل و از شهر خود مهاجرت کرده اند.
برادران و خواهران متوجه باشید و فرصت را به این اشخاص که گرایشهای شیطانی دارند و می خواهند به جایگاه اجتماعی و اخلاقی شما لطمه بزنند، ندهید.
از خداوند منان مسئلت داریم که ما را به آنچه دوست دارد و راضی است موفق گرداند و الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطیبین الطاهرین.