مشخصات گنبد مطهر حضرت ابوالفضل عباس (عليه السلام)

در قسمت میانی حرم مطهر حضرت ابوالفضل عباس (عليه السلام) گنبد مرتفعی قرار دارد که محیط خارجى آن (46.5 متر) و قطر آن (15متر) است و در دو نقطه از عریض ترین قسمت آن دو گلدسته قرار گرفته است. این گنبد از داخل ضریح بر چهار دیوار ضخیم استوار است.

گنبد از داخل دارای دو کتیبه با کاشی كربلايی است؛ کتیبه تحتانی به عرض (90 سانتی متر) است که بر روی آن سوره (المنافقون) نگاشته شده است، و بالای آن (12) پنجره به فاصله 2.10 متر از یکدیگر وجود دارد و اطراف آن از سمت خارج با کاشی کربلایی پوشانده شده است. عرض هر پنجره (1.80 متر) و ارتفاع آن (3.25 متر) است. در قسمت بالای پنجره ها از سمت داخل کتیبه دیگری با عرض (75 سانتی متر) وجود دارد که روی آن آیاتی از قرآن کریم نگاشته شده است و بالای آن تابلوی هنری شگفت انگیزی از آینه هایی وجود دارد که به روش های سنتی برش داده شده و دارای نقوش اسلامی است. در بالای گنبد داخلی نام دوازده امام با خط سیاه برجسته نگاشته شده است.

گنبد از بیرون با آجرهای مسی با روکش طلای خالص پوشانده شده است. طلاکاری آن در سال (1375 هـ - 1955 م) پس از درخواست شیخ محمد الخطیب، از علمای کربلای آن زمان از محمد فاضل الجمالی، نخست وزیر وقت برای طلاکاری گنبد انجام شد. تعداد آجرهای طلاکاری شده (6418) عدد است.

ارتفاع بالای گنبد از بام حرم حدود (20 متر) است در حالی ارتفاع گنبد از سطح زمین آستان (تقریباً 33 متر) است. شاعر سید محمد حسین الحلی، طلاکاری گنبد مطهر را با ابیات زیر تاریخ نگاری کرده است:



قبّةُ العبّاس لمّا ذُهِّــــــبَتْ شرّفَ الأبريزَ منها الـــــمرقَدُ

لم تزدْ فخراً به من بعدِمــا شُرّفــت إذْ حلّ فيها الأَسَدُ

قلتُ مذْ شعّت نضاراً وغدا البدرُ منه خَجَلاً والـــــفرقَدُ

لم تــــنرْ بالتّبرِ لا بلْ أرّخوا (بأبي الفَضْل أنارَ العَسجَدُ) 1375هـ.



ساختار گنبد از دو گنبد تو در تو تشکیل شده است، مانند همه گنبدهای حرم ائمه معصومین (علیهم السلام) در عراق. گنبد بیرونی از طلا پوشیده شده و گنبد درونی کوچکتر از آن است.

فاصله میان دو گنبد (9.25 متر) است و (12) دیوار آجری به شکل ستون های پشتیبان گنبد بیرونی وجود دارد و هر یک از آنها بین دو پنجره از پنجره های دوازده گانه از سمت داخل قرار گرفته است.

این پنجره ها بین ستون گنبد واقع شده اند که از بام حرم (7.55 متر) ارتفاع دارد و از دو قسمت تشکیل شده است؛ قسمت تحتانى که هشت ضلعی است و ارتفاع آن از بام حرم (1.2 متر) و عرض آن (16.90 متر) است. قسمت فوقانی آن در بالای هشت ضلعی قرار دارد که گردنه دایره ای گنبد است كه قطر آن (14.90متر) و ارتفاع آن (6.35م) بالاتر از سطح هشت ضلعی قرار دارد. این بخش دارای یک کتیبه قرآنی در قسمت فوقانی است که از جنس مینا به ارتفاع (1 متر) است و در زیر آن نواری از کاشی کربلایی معرق کاری شده و منقوش با ارتفاع (1.35 متر) قرار دارد.

ارتفاع بالاترین قسمت گنبد خارجی نسبت به بالاترین قسمت گردنه دایره ای گنبد (یعنی قسمت فوقانی گنبد) (13.15 متر) است.

بخش پروژه های مهندسی آستان قدس عباسی اقدامات تعمیرات گنبد مطهر را آغاز نموده است، این اقدام به دلیل طول عمر معماری حرم مطهر حضرت ابو الفضل العباس (علیه السلام)، فرسایش مواد ساختمانی آن بر اثر گذشت زمان و از بین رفتن خاصیت چسبندگى در نتیجه رطوبت و عوامل جوی و غیره صورت گرفته است، چرا که همه این عوامل باعث ضعف ساختمان، ترک خوردگی و شکافهای عمودی و افقی در آن شده است.