آشنایی با مراحل آزمایشگاهی مرمت آثار خطی

مرکز مرمت نسخ خطی از مراکز مهم در کتابخانه و مرکز نسخ خطی آستان قدس عباسی به شمار می‌آید. تمرکز اصلی این مرکز، مرمت نسخه‌های خطی، نگهداری و حفظ این آثار با روش‌های علمی نوین و مطابق با استاندارهای بین‌المللی حفظ آثار ارزشمند تاریخی خطی است.

مسئول این مرکز استاد لیث لطفی درباره مهمترین مراحل آزمایشگاهی که در مرمت آثار خطی انجام می‌شود، به شبکه جهانی الکفیل اظهار داشت: "این مرکز از چندین آزمایشگاه تشکیل شده است که به شرح زیر است:

1- آزمایشگاه بیولوژیکی: وظیفه این آزمایشگاه بررسی آثار خطی درباره وجود آلودگی یا میکروب و شناسایی نوع آن و تعیین مواد مناسب برای ضدعفونی آن نسخه خطی است.

2- آزمایشگاه شیمی: وظیفه این آزمایشگاه بررسی آثار خطی از نظر نوع جوهر، میزان استحکام و انسجام آن بر روی کاغذ، ضدعفونی نسخه خطی، آماده کردن رنگ و چسب‌های مورد نیاز در روند مرمت و ترمیم آسیب‌های شیمیایی وارد شده بر نسخه خطی است. همچنین این آزمایشگاه، رنگ‌های بکار رفته در خمیر کاغذ و مواد لازم برای ترمیم جلد‌ها را نیز آماده می‌کند.

3- آزمایشگاه مرمت: بعد از خارج شدن آثار خطی از آزمایشگاه‌های شیمی و بیولوژی، بر اساس آنچه که در گزارش‌های این دو آزمایشگاه نوشته شده است، طرح کاملی برای ترمیم نسخه خطی برنامه‌ریزی می‌شود. این طرح با فرایند تمیز کردن مکانیکی خشک و با بکارگیری تجهیزات ویژه زدودن خاک از اثر آغاز می‌شود. بعد از آن کار وارد مرحله ترمیم خمیر کاغذ به کار رفته در نسخه خطی می‌شود. در این مرحله برای ترمیم کاغذ نسخه خطی از دستگاه پیشرفته کمک گرفته می‌شود. روش دیگر به وسیله کاغذ ژاپنی است، به گونه‌ای که فرآیند ترمیم کاغذها با بکارگیری کاغذ ژاپنی یا کاغذی که پیش از این در آزمایشگاه ساخته شده است پیش می‌رود و با کمک چسب‌های مخصوصی که در آزمایشگاه شیمی ساخته شده است کامل می‌شود. پس از آن کاغذهای نسخه خطی جمع‌آوری‌ و دوخته شده و برای آن جلد تهیه می‌شود. این جلد می‌تواند همان جلد قدیمی نسخه خطی باشد که به دلیل داشتن قابلیت ترمیم، مرمت شده است یا می‌تواند جلد جدیدی باشد که برای نسخه خطی تهیه می‌شود. بعد از اتمام کار، جعبه خاصی برای بسته‌بندی آن اثر ساخته می‌شود که شامل دو جعبه به صورت کارتون اولیه و کارتون آرشیو است.

۴. آزمایشگاه تزیین و تذهیب: در این بخش از واحد مرمت، کار ترمیم تذهیب موجود در نسخه‌های خطی و همچنین کار جلد تزیینی بر اساس اهمیت آثار خطی یا قرآنی که ترمیم می‌شود، انجام می‌گیرد. این امکان وجود دارد تمام این هنرها همزمان در یک اثر خطی واحد بکار رفته باشد. این موضوع بستگی به درجه اهمیت آن اثر دارد.

شایان ذکر است که کارکنان مرکز مرمت آثار خطی، متخصصانی با تجربه هستند که برای توسعه مهارت‌هایشان در دوره‌های بسیاری در داخل و خارج از عراق شرکت کرده‌اند.