راویان سیره نقل میکنند که در شب اول ربيع الأوّل سال سیزدهم بعثت، جبرئیل (علیه السلام) به پیامبر (صلی الله علیه و آله) وحی نمود: «خداوند امر میفرمایند که به سوی مدینه هجرت کنی». پس پیامبر (صلی الله علیه وآله)، امیرالمؤمنین (علیه السلام) را فراخواندند و این خبر را به او داده و فرمودند: «خداوند متعال امر فرمودهاند تو امشب را در رختخواب من بخوابی تا دشمنان متوجه غیبت و خروج من نشوند. چه میکنی؟»
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمودند: «آیا با این کار شما سالم میمانید ای رسول خدا؟»
پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند: آری.
امام لبخندی زده و سجده نمودند.
پس امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آن شب را در رختخواب پیامبر (صلی الله عليه وآله) خوابیدند و خود را آماده کشته شدن نمود.
دیری نگذشت که مردانی از قریش برای اجرای نقشه شوم خود سر رسیدند. پس هنگامی که میخواستند شمشیرهای خود را فرود آورند شک نداشتند که محمد (صلی الله علیه وآله) در بستر خوابیده است، او را بیدار کردند، اما امام علی (علیه السلام) را در جای پیامبر یافتند. پس آنجا را ترک کرده و به جستجوی پیامبر (صلی الله علیه وآله) پراکنده شدند.
چندی پیش از هجرت، پیامبر (صلی الله علیه و آله) امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) را فراخوانده و به او امر فرمودند که به مکه برود فریاد برآورد که: «هر کس امانتی یا ودیعهای نزد محمد دارد بیاید تا آن را ادا کنیم.»
پس از استقرار پیامبر (صلی الله علیه وآله) در مدینه منوره نیز، به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نامه نوشته و امر نمودند که به ایشان بپیوندد.
فخر رازی در التفسير الكبير در تفسیر (وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ) مینویسد: "این آیه درباره علی بن ابیطالب (علیه السلام) در شب هجرت پیامبر نازل شده است.
و ادامه میدهد: "روایت شده که حضرت علی علیه السلام در رختخواب پیامبر (صلی الله علیه وآله) خوابید. آن هنگام جبرائیل در بالای سر او، میکائیل در پایین پای او ایستاده و جبرائیل ندا فرمود: چه کسی شبیه تو است ای ابن ابی طالب که خداوند نزد ملائکهی خود درباره تو مباهات میکند و این آیه را نازل فرمود: (وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ)."
واقعه ليلة المبیت، اتفاق سادهای در تاریخ اسلام نیست. خوابیدن در بستر پیامبر در حالیکه شکی وجود ندارد که کشته شدن ناگزیر خواهد بود، شجاعت بزرگی را میطلبد که تنها از علی بن ابیطالب برمیآید و نه هیچ انسان دیگر. در آن شب پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) با کمک امیرالمؤمنین توانستند با قرائت آیه (وَجَعَلْنَا مِن بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدًّا وَمِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لَا يُبْصِرُونَ) بدون دیده شدن، از خانه خارج شده و به مدینه هجرت کنند.